دیسپلازی لگن سگ

دیسپلازی لگن در سگ

حتماً شما هم دوست دارید سگ تان را در حال بازی گوشی ببینید. در حقیقت بخشی از لذت نگهداری از سگ را دیدن چهره خوشحال و هیجان زده او در هنگام دویدن به این طرف و آن طرف تشکیل می دهند. ولی باید بدانید که این همه سگ ها و صاحب هایشان این لذت را تجربه نمی کنند. دیسپلازی لگن مشکلی است که بسیاری از سگ ها با آن دست و پنجه نرم می کنند. بیماری که قدرت لذت بردن از بالا و پایین پریدن ها را از او می گیرد و سلامت حرکتی او را دچار مخاطره می کند. دیسپلازی یا کژدیسی لگن (به انگلیسی Hip dysplasia) همان چیزی است که تمام این مشکلات را ایجاد می کند و هیچ کس دوست ندارد محدودیت ها و رنج کشیدن های سگش در این حالت ببیند.

عامل ایجاد دیسپلازی لگن

دیسپلازی لگن اولین و عمده ترین عامل لنگیدن پاهای عقب سگ ها، به خصوص در نژاد های بزرگ تر مانند نیوفاندلند (Newfoundland)، سنت برنارد (SaintBernard)، چساپیک بی رتریور (Chesapeake Bay Retriever) و ژرمن شپرد (German Shepherd) است. تخمین زده می شود که 20 تا 40 درصد نژاد های بزرگ از این بیماری رنج می برند. احتمالاً علت ابتلای بیشتر سگ های بزرگ به این بیماری مربوط به توده بدنی بیشتر، که به آن شاخص توده بدنی BMI می گویند، است. متاسفانه باید گفت که این بیماری بر آسیب های خارجی و محیطی به وجود نمی آید، بلکه یک بیماری ژنتیکی است. یعنی آن که این بیماری از همان ابتدای تولد همراه با توله سگ است. همین مسئله است که باعث می شود که گاهی ببینیم یک سگ جوان یا حتی توله با پایی لنگ به زندگی پر رنج خود ادامه می دهد.

با آن که ژنتیک عامل اصلی بروز بیماری می باشد، ولی عوامل محیطی هم می توانند بر شدت آن تأثیر به سزایی داشته باشند. به طور مثال عقیم کردن سگ تا پیش از دوره بزرگ سالی می تواند احتمال بروز دیسپلازی لگن را افزایش دهد. یا مثلاً می دانیم که اضافه وزن، بیش فعالی و صدمات فیزیکی در سنین کم هم می تواند در دیسپلازی لگن نقش داشته باشند. با این حال باید گفت که میزان دقیق تأثیر عوامل محیطی بر روی دیسپلازی لگن به درستی مشخص نیست. البته شدت بیماری همیشه به این مقدار زیاد نیست که مانع از حرکت و یا لنگ شدن سگ شود. در واقع در بیشتر موارد این بیماری شدت کمتری دارد و باعث تحرک سخت یا کم تحرکی سگ می شود.

خبر خوب در مورد مشکل دیسپلازی لگن این است که روش های مختلفی برای درمان یا جلوگیری یا حداقل کاهش این بیماری وجود دارد. البته پیش از آن که به درمان این بیماری بپردازیم. باید به بررسی عوامل ایجاد این بیماری بپردازیم.

دیسپلازی لگن از نظر ساختار استخوان

اگر بخواهیم این بیماری را خیلی ساده توضیح دهیم، باید بگوییم که دیسپلازی لگن در واقع عدم قرار گیری و یا کژدیسی استخوان ها و شکل نا مناسب مفاصل است که نتیجه آن ایجاد مفاصل غیر عادی در لگن می شود. دیسپلازی لگن سگ ها به طور کلی شباهت بسیاری با دیسپلازی لگن انسان دارد و از نظر ساختار، عملکرد و … تا حدود زیادی یکسان است.
برای توضیح و تشریح جزئی تر ابتدا باید با ساختار لگن سگ آشنا شویم. لگن یک استخوان کروی شکل است که از جمله مفاصل گوی و کاسه ای می باشد. یعنی آن که سر استخوان ران همانند یک گوی یا کره است که در یک گودی یا کاسه (که نام علمی اش می شود استابولوم) قرار گرفته است. در حالت معمول، شکل سر استخوان ران کاملاً کروی و با سطحی صاف و درست است و هیچ برآمدگی ندارد و در نتیجه می تواند به خوبی در عمق کاسه قرار بگیرد. تاندون هایی هم که اطراف آن را گرفته اند، حرکت مفصل و استخوان ها را در زوایای مختلف را ممکن می کنند. تمام این ساز و کار نتیجه اش آن است که مفصل ران به خوبی عمل می کند و سگ می تواند به راحتی پای خود را از ناحیه ران به جهات مختلف حرکت دهد. در مفصل لگن، استخوان ها نیرو و استقامت کافی برای تحمل وزن بدن را ایجاد کرده و غضروف ها مسئول اطمینان از حرکت نرم و مناسب استخوان ها در جهات مختلف هستند. اگر در عملکرد استخوان ها، غضروف ها یا تاندون های اطراف آن هر گونه اشکالی به وجود آید، مفصل دیگر نمی تواند کار خود را به خوبی انجام دهد. این دقیقاً همان اتفاقی است که در شایع ترین بیماری لگن در سگ ها، یعنی دیسپلازی لگن، رخ می دهد.

اگر بخواهیم دیسپلازی لگن را توضیح دهیم، باید بگوییم که دیسپلازی در واقع سر استخوان ران به دلایل مختلف به خوبی در کاسه ای لگن قرار نمی گیرد و شل است! این حالت می تواند شدید یا خفیف باشد که در حالت شدید آن، استخوان ران ممکن است کلاً از کاسه لگن در آید و از آن جدا شود. زمانی که استخوان ران به این صورت باشد، یعنی در جای خود به خوبی محکم و پایدار نباشد، به طور مداوم در جای خود حرکت می کند که این حرکات باعث ساییدگی دو استخوان ران و لگن از داخل به همدیگر می شود. نتیجه این ساییدگی هم کاملاً مشخص است! تحلیل رفتن استخوان ها و بد تر شدن وضعیت بیماری که نهایتاً منجر به آرتروز می شود. از آن جا که انواع آرتروز در انسان ها بسیار شایع هستند، حتماً در اطراف خود کسی را سراغ دارید که به این درد مبتلا باشد و بنابر این حتماً متوجه هستید که در این مرحله بدن درد زیادی را متحمل می شود.

روش مقابله طبیعی بدن در مقابل دیسپلازی بدن

بدن به صورت خود کار هنگامی متوجه آسیب دیدگی در بخش های مختلف می شود، دست به ترمیم و بازسازی آن می کند. در دیسپلازی نیز در ابتدا بدن سعی می کند خودش مفصل آسیب دیده را با مداوای پیوسته بهبود دهد. برای این منظور بدن غضروف جدید در مفصل می سازد و استخوان های ساییده شده را بازسازی می کند تا مفصل به حرکت طبیعی خود ادامه دهد. ولی در دیسپلازی وضعیت به گونه ای است که استخوان و غضروف به صورت مداوم تحت فشار نا مناسب، سایش و فرسایش هستند. به طور کلی فرآیند بازسازی خیلی کند تر از فرآیند فرسایش صورت می گیرد که باعث می شود در نهایت نتیجه این کنش و واکنش در طول زمان فرسایش بیشتر و بیشتر ، باشد. پس از این مرحله، مفصل دچار التهاب می شود چرا که نمی تواند به خوبی وزن و تنش وارد شده را تحمل کند. این التهاب خود باعث درد بیشتر و سپس آسیب های بیشتر می شود. اگر این فرآیند ادامه پیدا کند، مفصل لگن دچار آرتروز می شود.

نشانه های دیسپلازی لگن

سگ هایی که با مشکل دیسپلازی لگن به دنیا می آیند، ممکن است در همان ابتدای کار این بیماری را در خود بروز ندهند و همانند دیگر سگ ها سالم به نظر برسند. اولین نشانه وجود مشکل معمولاً زمانی بروز پیدا می کند که سگ در سنین 4 ماهگی تا 1 سالگی قرار دارد. در این زمان است که سگ معمولاً نشانه هایی از تحمل درد در ناحیه لگن خود نشان می دهد. این نشانه ها بیشتر موقع راه رفتن و دویدن قابل مشاهده خواهند بود. مثلاً اگر دقت کنید خواهید دید که طرز راه رفتن آن ها عوض می شود تا به طریقی درد کمتری هنگام دویدن حس شود. یا مثلاً موقع ایستادن دچار مشکل باشند و علاقه ای به این کار نشان ندهند. همچنین زمانی که می خواهند بنشینند ممکن است متوجه بیرون زدگی لگن یا شکل غیر طبیعی آن شوید.

اگر سگ به دیسپلازی لگن مبتلا باشد، یعنی آن که لگن و مفصل لگن شکلی غیر معمول داشته باشد، وضعیت با بزرگ تر شدن سگ بدتر می شود. در واقع زمانی که سگ به رشد خود ادامه می دهد، ساختمان و اسکلت بدن او هم رشد می کند و در آن جاست که هر گونه مشکل در ساختمان استخوان ها خودش را نشان می دهد و اوضاع وخیم تر می شود. بدترین حالت ممکن که می توان برای یک سگ مبتلا به دیسپلازی لگن تصور کرد آن است که او دیگر قادر به راه رفتن نباشد.
البته نشانه های دیسپلازی لگن نباید با مشکلات و بیماری های دیگر اشتباه گرفته شود. در حقیقت نشانه های مشخص و بارز دیسپلازی لگن معمولاً در موارد نادر خود را نشان می دهند و در صورتی بروز پیدا می کنند که بیماری شدت یافته باشد. سگ هایی که دچار کشیدگی تاندون شده باشند، معمولاً یکی از پاهای خود را کمی بالاتر نگه می دارند. این حالت در دیسپلازی لگن اتفاق نمی افتد یا مثلاً سگ های بیماری که مشکل ستون فقرات داشته باشند هم معمولاً هنگام راه رفتن پای خود را بر روی زمین می کشند.
به طور کلی می توان نشانه های زیر را به عنوان هشداری برای ابتلا به دیسپلازی لگن در نظر گرفت:

• کاهش فعالیت
• مشکل در بلند شدن
• بی میلی به دویدن، پریدن و بالا رفتن از پله ها
• راه رفتن لنگان
• شدت یافتن راه رفتن لنگان پس از فعالیت
• درد در مفصل لگن
• تشخیص سایش (معمولاً توسط صدا) در هنگام حرکت استخوان ران
• کاهش گستره حرکتی مفصل لگن
• کاهش توده عضلانی در اطراف لگن
• بزرگ تر شدن عضلات شانه به علت انداختن وزن به جلو

چه زمانی باید به متخصص مراجعه کنیم؟

اگر نشانه هایی که بالاتر گفته شد را مشاهده کردید و احساس کردید سگ تان در هنگام راه رفتن و حرکات لگن دچار مشکل است و البته این مشکل مدتی هست که به وجود آمده و خفیف تر نشده، باید بدانید که وقت مراجعه به یک دامپزشک است. معمولاً دامپزشک ابتدا سلامت لگن را تخمین می زند و مشخص می کند که آسیب و مشکل ایجاد شده در لگن به چه میزان است.
وضعیت کاملاً خوب: اگر لگن کامل سالم باشد و بتواند کار خود را به خوبی انجام دهد، لگن وضعیتش کاملاً خوب است و سلامت کامل دارد. در این حالت سر استخوان ران به درستی و به خوبی در کاسه لگن قرار می گیرد و هیچ مشکلی وجود ندارد.
دیسپلازی لگن خفیف: در این حالت زمانی که تاندون ها کشیده می شوند و تحت کشش قرار می گیرند، استخوان های مفصل لگن را کشیده و فاصله میان کاسه و گوی سر استخوان بیش از حد معمول می شود. این حالت باعث ناپایدار شدن مفصل ران می شود.
دیسپلازی لگن متوسط: در این حالت سر کروی شکل استخوان ران در داخل کاسه قرار گرفته است ولی به دلیل شل بودن آن (همانند مرحله قبل) آرتروز به وجود آمده است و نشانه های آن مانند شل شدگی جزئی یا درد هنگام حرکت و دویدن قابل مشاهده است.
دیسپلازی لگن شدید: در این حالت سر استخوان ران به طور کامل از مفصل جدا شده است. در این حالت سگ قادر به حرکت کردن نیست یا آن که این عمل را به سختی انجام می دهد.

تنها راهی که برای تشخیص دقیق و قطعی دیسپلازی لگن وجود دارد عکس برداری با استفاده از اشعه ایکس است. با این کار ساختار و موقعیت دقیق استخوان ها مشخص می شود و دیگر هیچ شک و ابهامی باقی نمی ماند. همان طور که گفته شد بیشتر سگ هایی که دارای دیسپلازی لگن هستند، در سنین نو جوانی مشکل خود را بروز می دهند. به همین دلیل است که اگر به یک دامپزشک مراجعه کنید، احتمالاً به شما خواهد گفت که توله سگ خود (اگر توله دارید) را در این دوره سنی برای مراجعه پیش او بیاورید تا بتواند با انجام عکس برداری و آزمایش به طور دقیق و قطعی مشکل را تشخیص دهد. البته باید توجه داشته باشید که در پزشکی ممکن است هر مورد با مورد دیگر متفاوت باشد. یعنی به هر حال شما باید هنگام مشاهده مشکل سگ خود را به دامپزشک نشان دهید و از آن جا به بعد طبق پیشنهاد ها، توصیه ها و تشخیص او پیش بروید.

درمان دیسپلازی لگن به چه صورت انجام می شود؟

پس از آن که سگ خود را پیش یک دامپزشک بردید و از او عکس برداری شد و مشکل او به طور قطعی و دقیق مشخص گشت، زمان انجام درمان فرا می رسد. البته یک درمان خاص و مشخص برای درمان دیسپلازی وجود ندارد. حتی زمانی که مشکل به طور دقیق هم مشخص شود، باز هم علل مختلفی می تواند در به وجود آمدن آن دخالت داشته باشد. با این حال به طور کلی درمان ها شامل تصحیح رژیم غذایی و تمرینات روزانه خواهند شد. گاهی هم انجام عمل جراحی برای تعویض و جایگذاری لگن مورد نیاز است. دیگر لازم نیست اشاره کنیم که انجام عمل جراحی در این وسعت چقدر خطرناک و مضر می تواند باشد و زمان بازیابی آن هم طولانی خواهد بود.

البته در برخی از موارد، انجام عمل جراحی در توله سگ ها می تواند از پیش روی بیشتر مشکل تحلیل رفتن استخوان جلوگیری کند که خود یک قدم مثبت در جهت درمان و پیش گیری می باشد. در برخی از موارد مشاهده شده که انجام عمل جراحی برای تعویض مفصل برای سگ هایی که از 9 ماه بیشتر سن داشته اند، نتیجه خارق العاده خوبی داشته است. میزان موفقیت در این موارد 95 درصد است.
اگر دیسپلازی خفیف باشد، شاید انجام این عمل جراحی پر درد سر، هزینه بر، خطرناک و پر عوارض لزومی نداشته باشد. ممکن است در این شرایط دامپزشک صلاح ببیند که از دارو های ضد التهاب و غضروف ساز استفاده کند تا بتواند با روند تحلیل رفتن مفصل و آسیب های بیشتر مقابله کند.

چطور از ایجاد دیسپلازی لگن باید جلوگیری کنیم؟

تنها راه واقعی و قطعی برای جلوگیری از بروز دیسپلازی لگن در سگ ها، فقط یک چیز است و آن زاد و ولد انتخابی آن ها می باشد. کاملاً واضح است که این راه کار به درد کسانی که اکنون صاحب یک سگ هستند، نمی خورد، مگر آن که قصد به عهده گیری پرورش نسل بعدی را هم داشته باشند. ولی به غیر از زاد و ولد، که اساساً از شکل گیری این بیماری ژنتیکی را در همان ابتدا جلوگیری می کند، روش ها و راهکار های دیگری هم وجود دارد که می تواند به تأخیر افتادن بروزی بیماری و یا کاهش و تخفیف آن بسیار کمک کند. یعنی با مراقبت های مناسب و درست می توان از ابتلا شدید سگی که بیماری دیسپلازی لگن را از همان ابتدای تولد خود به همراه داشته است، پیش گیری کرد. بهترین حالت در مورد سگ هایی که به دیسپلازی لگن مبتلا هستند آن است که مراقبت ها از آن ها چنان خوب باشد که آن سگ هیچ گاه علائم دیسپلازی را در خود نشان ندهد و در نتیجه زندگی آرام و بدون دردی را تجربه کند. در ادامه برخی از اقداماتی که می تواند به پیش گیری و تخفیف این بیماری کمک کنند، توضیح داده شده است.
کنترل وزن مناسب: توجه داشته باشید که وزن اضافی فشار بسیار زیادی را بر مفاصل لگن وارد می کند. این فشار با غذا خوردن بیش از حد و هم چنین افزایش سن سگ حتی بیشتر هم می تواند شود. بنابر این باید به نژاد سگ خود، سن او و غذایی که برای او تهیه می کنید توجه داشته باشید.
دوران تولگی اوقاتی بسیار دشوار برای جلوگیری از افزایش وزن است: از آن جا که توله سگ ها در سنین پایین رشد بسیار سریعی دارند، استخوان ها و همه اندام های آن ها انرژی و مواد بسیار زیادی نیاز دارند. این ترکیبات غذایی و سازنده بافت های مختلف بدن، از طریق غذا خوردن تأمین می شوند. به همین دلیل است که توله سگ ها اصولا مقدار غذای زیادی نیاز دارند و همین مسئله کنترل وزن و غذا خوردن آن ها را دشوار می کند. بهترین کار آن است که مطمئن شوید سگ تان غذایی با کیفیت بسیار خوب مصرف می کند. غذاهایی که کیفیت بالایی دارند معمولاً مواد مغذی مورد نیاز سگ را تأمین می کنند. در نتیجه حجم غذای مورد نیازی که در هر روز باید خورده شود، کاهش می یابد. وقتی از غذای با کیفیت صحبت می کنیم، قطعاً منظورمان این است که همه وعده های غذایی و هر چیزی که سگ می خورد تحت کنترل بوده و کیفیت آن تضمین گردد. بنابر این در همین حد کافی است که اشاره کنیم ته مانده غذای سفره و … به هیچ وجه توصیه نمی شود! (به طور کلی سگ ها این غذاها را نباید بخورند!)

کنترل تحرک زیاد: متاسفانه دوره تولگی سگ ها همراه با رشد بسیار سریع استخوان ها است و این مسئله باعث می شود سگ های نوجوان معمولاً علاقه زیادی به پریدن از ارتفاعات یا ایستادن بر روی پاهای خود پیدا کنند که هر دو مورد باعث وارد شدن فشار و تنش بیش از حد بر روی استخوان های لگن می شود.
اگر به هر دلیل کار از کار گذشت است و آثار شل شدگی و لنگ زدن را در سگ تان می بینید، هنوز هم می توانید اقداماتی انجام دهید. حداقل کاری که می توانید در این شرایط انجام دهید آن است که به سگ تان اجازه پریدن، دویدن و بازی های شدید را ندهید. این کار را می توانید با استفاده از قلاده و طناب انجام دهید. به یاد داشته باشید که این کار در نهایت به نفع خود سگ شماست.

شنا کردن: یکی از ورزش ها و تمریناتی است که برای سگ های مبتلا به دیسپلازی لگن بسیار مناسب ارزیابی می شود (شاید جالب باشد بدانید که بر خلاف تصور عموم، همه سگ ها قادر به شنا کردن نیستند و این ورزش فقط برای برخی نژاد ها قابل انجام است. این کار به او اجازه می دهد بدون وارد کردن آسیب به مفاصل، از عضلاتش استفاده و آن ها را تقویت کند.

در انتها باید به این نکته هم اشاره کنیم که زمانی که سگ شما دیسپلازی لگن خود را بروز می دهد، شما باید از او مراقبت کنید و این مراقبت نیاز مند به کار گیری روش ها، تعیین قوانین مختلف و محدودیت های زیاد است. بنابر این به یاد داشته باشید که تغییر در توانایی حرکت سگ تان می تواند بر روی زندگی شما هم تأثیر بگذارد که باید انتظار آن را داشته باشید.